Jak dbać o prawidłowe nawodnienie organizmu?
Nie od dzisiaj wiadomo, że woda jest składnikiem wszystkich organizmów żywych, a przy tym substancją niezbędną do życia. Jednym z częstych problemów występujących u osób starszych jest odwodnienie organizmu. Wraz z wiekiem następuje proces starzenia, a co się z tym wiąże – zmniejszenie zawartości wody i gorsze funkcjonowanie narządów. Ponadto wiele przyjmowanych leków ma działanie odwadniające, a niższa sprawność ruchowa i problemy komunikacyjne mogą znacznie ograniczać spożywanie napojów. Taka sytuacja sprzyja występowaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i prowadzi do licznych powikłań.
Choć organizm człowieka potrafi wytworzyć niewielkie ilości wody podczas procesów przemiany materii, o tyle nie jest w stanie pokryć całego dobowego zapotrzebowania. Dlatego tak istotne staje się przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów wraz z pożywieniem. Warto wiedzieć, że wodę należy przyjmować stale, ponieważ organizm nie ma możliwości jej magazynować w większych ilościach.
Co się dzieje, gdy wody jest za mało?
Stan organizmu, w którym występuje za mała podaż wody, prowadzi do zachwiania równowagi wewnątrzustrojowej określanej inaczej homeostazą. Niedobory wody występują szczególnie u osób po 65 roku życia, jednak nie zawsze są w odpowiednim czasie rozpoznawane. Ich odczuwalność i konsekwencje są poważne, gdyż prowadzą do inicjowania procesów chorobowych, a także zaostrzenia chorób współistniejących. Badania wskazują, że odwodnienie organizmu jest jedną z głównych przyczyn hospitalizacji osób starszych. Przy czym jest to zjawisko powszechne i groźne, niejednokrotnie kończące się zgonem.
Jakie są objawy?
Odwodnienie może dawać objawy niecharakterystyczne, które łatwo przeoczyć. Wśród najczęściej występujących można wymienić:
- uczucie osłabienia,
- zawroty i bóle głowy,
- zaburzenia widzenia,
- przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
- zaburzenia świadomości,
- utrata elastyczności skóry,
- zapadnięte oczy
- zaparcia,
- skłonność do upadków,
- rzadsze oddawanie moczu,
- niepokój.
Długotrwałe odwonienie może skutkować zmianami martwiczymi w naczyniach krwionośnych, zakrzepicą, a także ogniskową martwicą tkanki nerwowej. Niedobory płynów powinny być uzupełniane za pomocą wody bądź niesłodzonej herbaty, przy czym nie można robić tego zbyt gwałtownie. Również niepełnosprawność, występowanie chorób i przyjmowanie leków może prowadzić do zaburzenia homeostazy. Szczególnie o nawadnianie należy dbać w sytuacji przyjmowania preparatów moczopędnych, a także specyfików na zaparcia używanych bez kontroli lekarza. Takie praktyki mogą szybko doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, osłabienia, kurczy mięśni, nudności i zaburzenia funkcji poznawczych.
Jak zapobiegać odwodnieniu?
Objawy odwodnienia u osób starszych łatwo przeoczyć, dlatego warto wprowadzić działania profilaktyczne. Przede wszystkim należy zadbać, aby mieć stały i łatwy dostęp do płynów, a w sytuacji deficytów funkcji poznawczych mieć obok siebie osobę, która zadba o te potrzeby. Pomocne okaże się również napominanie bliskich, aby o spożywaniu płynów pamiętały, nawet jeśli nie odczuwają pragnienia. Starsze osoby powinny wypijać co najmniej 1500 ml płynów. Oprócz tego warto mieć na uwadze, że woda znajduje się w innych produktach spożywczych, a zwłaszcza w świeżych warzywach i owocach. W celu nawodnienia należy wybierać nieodwadniające produkty, a więc niewskazane jest spożycie kawy i herbaty ze względu na działanie moczopędne. W przypadku niektórych chorych konieczne będzie nawadnianie dożylne, biorąc pod uwagę bilans płynowy.
J. Jośko – Ochojska, L. Spandel, R. Brus, Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowia publicznego, ,,Hygeia Public Health” 2014, 49 (4), s. 712 – 717.
