Właściwe przygotowanie do badań laboratoryjnych i obrazowych ma często kluczowe znaczenie dla uzyskania dokładnych wyników, które pozwolą na postawienie trafnej diagnozy i wdrożenia właściwego postępowania. Błędne przygotowanie może skutkować zafałszowaniem wyników, co może prowadzić do konieczności powtarzania badań, rozszerzenia panelu diagnostycznego o bardziej szczegółowe, droższe lub bardziej inwazyjne badania albo w najgorszym razie — postawieniem błędnej diagnozy i wdrożenia niepotrzebnych procedur lub leków, które mogą powodować działania niepożądane. To
wszystko wiąże się również z dodatkowymi kosztami finansowymi dla systemu ochrony zdrowia lub bezpośrednio dla pacjenta oraz niepotrzebnym stresem.
Oto wskazówki jak przygotować się do najpowszechniejszych badań laboratoryjnych i obrazowych.
Badania laboratoryjne
Badania krwi
Przed pobraniem krwi do wielu badań laboratoryjnych zalecane jest bycie na czczo oraz wykonanie ich najlepiej w godzinach porannych, po przespanej nocy. Dobrze jest również powstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego na 1-2 dni przed pobraniem, ponieważ może to mieć wpływ na wyniki niektórych badań np. na aktywność tzw. prób wątrobowych. W dni poprzedzające badanie należy stosować standardową dla siebie dietę, zadbać o prawidłowe nawodnienie (!) i nie próbować specjalnie głodzić się np. celem próby ‘’oszukania’’ pomiaru stężenia glukozy na czczo. Przed pobraniem, np. po porannym przebudzeniu, można wypić niewielką ilość (ok. pół szklanki) czystej wody. Nie należy pić innych napojów, jak kawa czy herbata, jeśli badanie ma być wykonane na czczo. Ostatni posiłek należy spożyć 8-12 godzin przed pobraniem.
Do badań, które nie muszą być wykonywane na czczo należą np. badanie poziomu CRP, OB, przeciwciał w kierunku chorób autoimmunologicznych, alergii oraz infekcji, poziomu markerów nowotworowych (PSA) czy stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Przed często wykonywanymi badaniami hormonów tarczycy (TSH, fT4, fT3) również nie trzeba być na czczo, ale najlepiej wykonywać je w godzinach porannych.
Badania moczu
Mocz na badanie ogólne — próbkę do badania można pobrać o dowolnej porze dnia, jednak najbardziej zalecana jest pierwsza poranna porcji moczu, ponieważ jest ona najbardziej skoncentrowana, co zwiększa czułość badania w zakresie wykrywania nieprawidłowości.
Przed pobraniem próbki należy przestrzegać kilku zasad:
- starać się unikać nadmiernego wysiłku fizycznego na 2 dni przed badaniem;
- zachować abstynencję seksualną w ciągu doby przed badaniem;
- dokładnie umyć ręce oraz okolice intymne ciepłą wodą z mydłem, a następnie osuszyć skórę jednorazowym ręcznikiem;
- próbka do badania powinna pochodzić z tzw. „środkowego strumienia”. Oznacza to, że pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, a dopiero później do pojemnika.
- mocz należy pobierać tylko do specjalnie przeznaczonych do tego pojemników, który powinien być dostarczony do laboratorium jak najszybciej.
Posiew moczu — różnice w przygotowaniu do badania ogólnego moczu i posiewu polegają głównie na większym nacisku na sterylność przy posiewie. W tym przypadku ważne jest, aby pobrać mocz do jałowego pojemnika i unikać dotykania jego wewnętrznej części. Przed oddaniem próbki należy dokładnie umyć wodą i mydłem okolice ujścia cewki moczowej. Kobiety — okolice sromu od przodu w kierunku odbytu, mężczyźni – żołądź po odsunięciu napletka.
Badania obrazowe
USG jamy brzusznej
USG jamy brzusznej jest badaniem mocno subiektywnym i zależy od umiejętności oraz doświadczenia badającego, jakości aparatu, którym jest wykonywane oraz od odpowiedniego przygotowania pacjenta do badania.
Aby zadbać o właściwe przygotowanie:
● Nie jedz nic przez co najmniej 6-8h przed badaniem. Nie należy również żuć gumy ani nie palić papierosów.
● Pij dużo klarownych, niegazowanych płynów, najlepiej wodę i nie oddawaj moczu zaraz przed badaniem, tak aby zostało ono wykonane przy jak najbardziej
wypełnionym pęcherzu moczowym, co umożliwi jego ocenę. Pusty pęcherz nie
nadaje się do prawidłowej oceny w badaniu USG.
● Na kilka dni przed badaniem unikaj pokarmów, które mogą powodować wzdęcia. Na dzień przed oraz w dniu badania warto jest zastosować preparaty zawierające simetykon (np. Espumisan) celem jak najlepszego oczyszczenia jamy brzusznej z zalegających gazów, których nadmierna ilość utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia rzetelne wykonanie badania. Warto również zadbać o prawidłowe wypróżnienie.
● Najlepiej założyć ubranie, które umożliwi łatwy dostęp do brzucha (np. koszula lub bluzka, którą łatwo podwinąć).
Rentgen (RTG)
W większości przypadków nie ma potrzeby żadnego specjalnego przygotowania, wymaga go jedynie wykonanie RTG odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.
Przy tym badaniu ważne jest oczyszczenie jelit z mas kałowych i gazów stosując w dni poprzedzające lekkostrawną dietę oraz simetykon. Przed wykonaniem nie należy spożywać posiłków przez 6-8 godzin oraz unikać palenia papierosów i żucia gumy. W tym czasie można popijać niewielkie ilości wody niegazowanej.
Tomografia komputerowa (TK)
Jeśli w trakcie badania będzie podany kontrast, przez co najmniej 6h przed badaniem należy powstrzymać się od spożywania posiłków, należy natomiast szczególnie zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu i zwiększyć ilość spożywanych płynów — w przeddzień, w dniu oraz dzień po badaniu. W przypadku badania z użyciem kontrastu niezbędne jest posiadanie aktualnego wyniku badania stężenia kreatyniny we krwi. ‘’Termin ważności’’ takiego wyniku zależy od zasad panujących w poszczególnych pracowniach, jednak zazwyczaj jest to 30 dni u osób bez rozpoznanej choroby nerek, a w przypadku jej gdy występuje – 7 dni.
Rezonans magnetyczny (RM/MRI)
Zasady przygotowania są podobne jak w przypadku badania TK. Należy jednak pamiętać, że osoby posiadające wszczepione urządzenia metalowe (np. rozrusznik serca, endoproteza) nie mogą mieć wykonywanego rezonansu z powodu silnego pola magnetycznego generowanego w trakcie badania. Bywają jednak wyjątki — urządzenia wszczepialne nowszych generacji często są wykonane z materiałów niemagnetycznych, które nie reagują z polem magnetycznym używanym w badaniu RM. Żeby wiedzieć z jakiego materiału jest wykonane Twoje urządzenie wszczepialne lub endoproteza i czy możesz być poddany badaniu, najlepiej sprawdzić, czy takie dane zostały odnotowane w Twojej dokumentacji medycznej. Jeśli nie, możesz zwrócić się z prośbą o taką informację do placówki, która wykonywała zabieg wszczepienia urządzenia/protezy, a następnie przedstawić ją w pracowni, w której badanie ma być wykonane. Należy pamiętać, że słowna informacja dla personelu radiologicznego nie wystarczy — należy mieć ze sobą dokumentację, która wskaże model urządzenia/rodzaj materiału i ewentualną wzmiankę o przeciwwskazaniach do tego badania, jeśli takowa jest zawarta.
