Poruszanie się po systemie ochrony zdrowia może być wyzwaniem, szczególnie w przypadku osób starszych, z licznymi chorobami przewlekłymi i dolegliwościami, które wymagają częstych wizyt w różnych podmiotach leczniczych. Znajomość podstawowych zasad i dostępnych opcji znacznie ułatwia ten proces.
Podstawowa Opieka Zdrowotna (POZ)
Pacjenci korzystający z publicznej ochrony zdrowia mają prawo wyboru przynależności do dowolnej placówki Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), nie musi być to placówka najbliższa miejscu zamieszkania. Bez uiszczenia dodatkowej opłaty możemy zmieniać zadeklarowaną przychodnię do 2 razy w roku. W przypadku kolejnej zmiany w danym roku, należy wnieść opłatę w wysokości 80 złotych.
Do lekarza przyjmującego w POZ można udać się z ogólnymi problemami zdrowotnymi, a on, po przeprowadzeniu konsultacji, zdecyduje (na podstawie wskazań medycznych, nie na życzenie pacjenta) o dalszej diagnostyce i leczeniu, w tym o skierowaniu do specjalisty, szpitala, zakładu opiekuńczo-leczniczego bądź hospicjum.
Do jakich poradni specjalistycznych możesz zgłosić się bez skierowania?
Do korzystania z usług niektórych poradni specjalistycznych finansowanych w ramach NFZ nie jest potrzebne skierowanie. Są to poradnie:
- Ginekologiczno-położnicza
- Zdrowia psychicznego (psychiatryczna)
- Onkologiczna
- Wenerologiczna
- Leczenia uzależnień
- Stomatologiczna
Istnieją również Centra Zdrowia Psychicznego (CZP). Są to placówki stworzone w ramach reformy ochrony zdrowia psychicznego w Polsce, mające na celu zapewnienie kompleksowej i dostępnej opieki dla osób z problemami psychicznymi. Ich główną ideą jest udzielanie pomocy jak najbliżej miejsca zamieszkania pacjenta oraz szybkie reagowanie na zgłoszenia kryzysowe. Do punktów zgłoszeniowo-koordynacyjnych działających w ramach CZP możesz zgłosić się bez skierowania i uzyskać szybką pomoc psychologa lub psychiatry.
Wyjątkowo, w nagłych stanach okulistycznych takich jak uraz oka, jeżeli stan nie wymaga leczenia szpitalnego, możesz zostać przyjęty w poradni okulistycznej bez konieczności posiadania skierowania. Decyzję o przyjęciu pacjenta w takiej sytuacji każdorazowo podejmuje lekarz okulista .
W przypadkach niektórych osób np. posiadających orzeczenia o znacznej niepełnosprawności, chorych na gruźlicę, zakażonych wirusem HIV, kombatantów, inwalidów wojennych, nie ma potrzeby posiadania skierowania do poradni specjalistycznych, aby korzystać z ich usług.
Sposób na skrócenie kolejek?
Pamiętaj, że nie wszystkie Twoje choroby przewlekłe koniecznie musi leczyć i nadzorować wąski specjalista dziedzinowy w poradni specjalistycznej. Dla przykładu – pacjenci z izolowanym nadciśnieniem tętniczym (bez współistniejących chorób serca) często błędnie zakładają, że powinni być pod stałą opieką specjalisty kardiologa. Lekarz rodzinny może skutecznie i samodzielnie prowadzić leczenie oraz opiekę nad pacjentem z nadciśnieniem tętniczym. Konsultacja kardiologiczna jest potrzebna wtedy, gdy np.:
- Leczenie nie przynosi oczekiwanych efektów
- Podejrzewane lub rozpoznane są inne choroby układu krążenia, wymagające specjalistycznej opieki
- Wymagane jest poszerzenie diagnostyki o dodatkowe badania, niedostępne z poziomu podstawowej opieki zdrowotnej
Regularne wizyty pacjentów z izolowanym, dobrze kontrolowanym nadciśnieniem w poradni kardiologicznej, których często oczekują i domagają się chorzy, nie wnoszą wiele w proces leczenia, natomiast istotnie wydłużają kolejki dla osób wymagających pilnej specjalistycznej pomocy. Analogicznie jest w przypadku dobrze kontrolowanej niedoczynności tarczycy i stałej opieki endokrynologa. Zmiana podejścia pacjentów, jak również wzrost asertywności i wiary w swoje umiejętności lekarzy pracujących w POZ jest jednym z potencjalnych rozwiązań mogących przyczynić się do poprawy ogromnego problemu naszego systemu ochrony zdrowia jakim są bardzo długie kolejki do poradni specjalistycznych.
W tym miejscu warto również wspomnieć o Opiece Koordynowanej.
Od 2022 roku pojawiła się możliwość dobrowolnego przystąpienia przychodni POZ do programu Opieki Koordynowanej (OK). Nie jest ona dostępna we wszystkich placówkach, jednak z czasem jej dostępność regularnie się zwiększa, ponieważ jest ona bardzo korzystna, zarówno dla samej przychodni, jak i w szczególności jej pacjentów.
Pacjenci z konkretnymi rozpoznaniami z dziedziny kardiologii, diabetologii, pulmonologii, endokrynologii lub nefrologii mogą zostać objęci opieką koordynowaną. Umożliwia to szybsze i efektywniejsze diagnozowanie oraz leczenie chorób przewlekłych poprzez możliwość zlecania dodatkowych badań diagnostycznych, takich jak np. Holter EKG, USG serca, biopsja cienkoigłowa tarczycy, niedostępnych w standardowym koszyku badań POZ, bez konieczności wielomiesięcznego oczekiwania w kolejce na wizyty u specjalistów w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS). Lekarz może także, w razie potrzeby, skonsultować się z odpowiednim specjalistą dostępnym w ramach OK, aby ustalić dalszy plan leczenia.
Dodatkowo pacjenci w ramach opieki koordynowanej zyskują dostęp do edukacji zdrowotnej (6 porad edukacyjnych z lekarzem lub pielęgniarką w roku) oraz możliwość konsultacji z dietetykiem (3 porady w roku).
Wizyty domowe
Jeśli stan zdrowia pacjenta tego wymaga, lekarz POZ może zorganizować wizytę domową. Wizyty domowe są dostępne dla pacjentów, którzy z powodu problemów z samodzielnym przemieszczaniem się nie mogą opuścić swojego domu, są przewlekle leżący lub czasami w innych, medycznie uzasadnionych przypadkach, które wymagają szczególnej interwencji medycznej. O tym, czy wizyta odbędzie się w placówce, czy bezpośrednio w domu pacjenta, decyduje lekarz, biorąc pod uwagę stan zdrowia pacjenta. Jeśli pacjent jest w stanie samodzielnie się poruszać i opuścić o własnych siłach miejsce swojego zamieszkania, a jedynym problemem jest brak odpowiedniego transportu do przychodni – nie jest to medycznie uzasadnione wskazanie do wizyty domowej.
Do wizyty domowej należy odpowiednio się przygotować, podobnie jak do standardowej wizyty stacjonarnej, a więc należy przyszykować – dokumentację medyczną, listę aktualnych leków przyjmowanych na stałe, dzienniczki samokontroli ciśnienia tętniczego lub stężenia glukozy.
Kiedy wezwać karetkę lub zgłosić się bezpośrednio na Szpitalny Oddział Ratunkowy (SOR)?
Planowe wizyty ambulatoryjne oraz wizyty domowe nie obejmują sytuacji nagłych, w których następuje stan bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, takich jak np. ostra duszność, złamania, nagły i nie ustępujący po kilku minutach ból w klatce piersiowej, ostry, silny i nieustępujący ból brzucha – w szczególności z towarzyszącymi wymiotami/ zatrzymaniem stolca i gazów; zaburzenia świadomości/pogorszenie kontaktu logicznego – w szczególności, gdy pojawiły się nagle lub nastąpiło gwałtowne pogorszenie wcześniej występujących zaburzeń np. w przebiegu demencji;nagły, silny ból głowy (opisywany jako ‘’najsilniejszy w życiu’’ ); objawy mogące świadczyć o udarze mózgu – niedowłady kończyn, mięśni twarzy, bełkotliwa mowa. W takich przypadkach należy niezwłocznie zadzwonić pod numer alarmowy i wezwać zespół ratownictwa medycznego.
Jeśli dyspozytor odmówił wysłania pogotowia, należy jak najszybciej zgłosić się samodzielnie na SOR.
Nocna i Świąteczna Opieka Zdrowotna (NiŚOZ)
W przypadku zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia, kiedy Twoja przychodnia POZ jest zamknięta z powodu pory lub dnia (od godziny 18.00 do 8.00 oraz dni ustawowo wolne od pracy), a opóźnienie konsultacji lekarskiej do momentu jej ponownego otwarcia może spowodować dalsze pogorszenie się stanu zdrowia oraz aktualny stan oraz objawy nie wskazują na bezpośrednie zagrożenia zdrowia lub życia, możesz wtedy zgłosić się do punktu Nocnej i Świątecznej Opieki Zdrowotnej. Podobnie jak w przypadku przychodni POZ – lekarz NPL w uzasadnionych medycznie przypadkach również może zdecydować o wizycie domowej.
Należy jednak pamiętać, że placówki te nie służą do diagnostyki i leczenia przewlekłych dolegliwości oraz chorób nie będących w fazie nagłego zaostrzenia, ani również do wystawiania recept na leki przyjmowane na stałe!
Więcej przydatnych informacje na poruszane tematy znajdziecie państwo na stronach w przypisach pod tekstem oraz pod adresami poniższych linków:
Nawigator pacjenta – Świetna strona ułatwiająca poruszanie się w systemie ochrony
zdrowia
www.terminyleczenia.nfz.gov.pl – -Strona na której możemy sprawdzić dostępne poradnie specjalistyczne oraz wolne terminy w naszej okolicy
Nocna i Świąteczna Pomoc Zdrowotna
Kiedy zgłosić się na SOR, a kiedy do NiŚOZ?
